عراق در آستانه آزمونی بزرگ؛ آرایش نبرد پارلمانی پیشِ رو
انتخابات پارلمانی عراق در ۲۰ آبان ۱۴۰۴، آزمونی سرنوشت‌ساز برای بازتعریف توازن قدرت در این کشور است. نتیجه این رقابت، نه‌تنها ترکیب مجلس ۳۲۹ نفری بلکه سرنوشت پست‌های کلیدی چون ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیری را تعیین می‌کند. در حالی‌که خاطره بحران سیاسی ۲۰۲۱ هنوز تازه است، نگاه‌ها به بغداد دوخته شده تا مشخص شود آیا عراق به ثبات نزدیک می‌شود یا به دور تازه‌ای از رقابت‌های سیاسی.
نسیم‌آنلاین: انتخابات مجلس نمایندگان عراق که قرار است ۲۰ آبان ۱۴۰۴ برگزار شود، نه تنها یک رویداد دموکراتیک برای تعیین ۳۲۹ نماینده است، بلکه نقطه ثقل معماری قدرت در این کشور محسوب می‌شود. در نظام پارلمانی عراق، نمایندگان مجلس مستقیماً رئیس‌جمهور را انتخاب کرده و رئیس‌جمهور نیز نخست‌وزیر (رئیس دولت) را برای تأیید نهایی به مجلس معرفی می‌کند.
به عبارت دیگر، نتیجه صندوق‌های رأی مستقیماً سرنوشت پست‌های سه‌گانه کلیدی عراق (ریاست جمهوری، نخست‌وزیری، و ریاست پارلمان) را برای چهار سال آینده تعیین می‌کند. پس از بحران سیاسی ناشی از انتخابات زودهنگام ۲۰۲۱، این دور از رقابت‌ها برای رسیدن به یک ثبات پایدار، از اهمیت مضاعفی برخوردار است.
ائتلاف‌ها و گروه‌های اصلی در میدان رقابت
صحنه سیاسی عراق به طور سنتی بر مبنای سه مؤلفه اصلی شیعه، سنی و کُرد تقسیم شده است که هر یک در قالب ائتلاف‌های متعدد در رقابت حضور دارند:
الف) اردوگاه شیعیان: تعیین‌کننده سرنوشت دولت
این اردوگاه، اکثریت کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد و رقابت اصلی برای پست نخست‌وزیری بین گروه‌های آن است.
| ائتلاف/جریان اصلی | گرایش و تمرکز کنونی |
| چارچوب هماهنگی شیعی | بزرگترین بلوک فعلی پارلمان و حامی دولت محمد شیاع السودانی. متشکل از ائتلاف‌های قدرتمندی چون دولت قانون (مالکی) و فتح (العامری). تمرکز بر تثبیت قدرت و پیگیری برنامه‌های دولت. |
| جریان الفراتین | ائتلافی که عمدتاً حول محور نخست‌وزیر کنونی، محمد شیاع السودانی شکل گرفته است. با شعارهای اصلاحات اقتصادی، مبارزه با فساد و ارائه خدمات وارد رقابت شده تا عملکرد دولت را به رأی مردم بگذارد. |
| جریان صدر | با وجود استعفای نمایندگانش از پارلمان، مقتدی صدر همچنان یک بازیگر کلیدی است. موضع نهایی این جریان (بازگشت یا حمایت غیرمستقیم از یک فهرست)، بزرگترین متغیر در انتخابات آینده است. |
ب) احزاب کُردی: متولی پست ریاست جمهوری
| ائتلاف/جریان اصلی | نبرد اصلی |
| حزب دموکرات کردستان (KDP) | به رهبری مسعود بارزانی، بزرگترین حزب کُرد، برای حفظ و تقویت جایگاه اقلیم و دستیابی به پست ریاست جمهوری عراق رقابت می‌کند. |
| اتحادیه میهنی کردستان (PUK) | به رهبری بافل طالبانی، رقیب سنتی KDP، که معمولاً برای تصاحب پست ریاست جمهوری عراق با حزب دموکرات در چالش است. |
ج) ائتلاف‌های اهل سنت: تعیین‌کننده ریاست پارلمان
| ائتلاف/جریان اصلی | وضعیت رقابت |
| ائتلاف تقدم | به رهبری محمد الحلبوسی، برای کسب اکثریت آرای سنی‌ها و حفظ پست ریاست پارلمان (الرئاسات الثلاث) رقابت می‌کند. |
| ائتلاف السیادة | به رهبری خمیس الخنجر، رقیب اصلی تقدم برای کسب رهبری سیاسی و نفوذ در مناطق سنی‌نشین. |
مقایسه با انتخابات گذشته (۲۰۲۱)
انتخابات زودهنگام ۲۰۲۱ با مشارکت پایین (حدود ۴۴٪) و نتایج غیرمنتظره برگزار شد:
| ائتلاف/جریان | کرسی کسب شده در ۲۰۲۱ | تأثیر بر انتخابات پیشِ رو |
| جریان صدر | ۷۳ کرسی (بیشترین کرسی) | عدم حضور مستقیم آن، ۳۲۹ کرسی را به طور کامل در دسترس رقابت مجدد قرار داده و آرای آن بین سایر گروه‌ها پخش خواهد شد. |
| ائتلاف‌های چارچوب هماهنگی (متحدان) | حدود ۶۰ کرسی | اکنون در قدرت هستند و نتیجه انتخابات برای آنها حکم همه‌پرسی در مورد عملکرد دولت را دارد. انتظار می‌رود برای کسب کرسی‌های بیشتر تلاش کنند. |
| ائتلاف تقدم (سنی) | ۳۷ کرسی | به عنوان موفق‌ترین گروه سنی در دور قبل، تلاش می‌کند این جایگاه را حفظ کند و از این رو به متحدی مهم برای تشکیل دولت تبدیل شود. |
| حزب دموکرات کردستان (KDP) | ۳۱ کرسی | بزرگترین بلوک کُردی باقی ماند و همچنان وزنه مهمی در مذاکرات تشکیل دولت و انتخاب رئیس‌جمهور است. |
جمع‌بندی: اهمیت انتخابات پیشِ رو
انتخابات ۲۰ آبان ۱۴۰۴ (۲۰۲۵) با چند چالش و هدف مهم برگزار می‌شود:
-
آزمون ثبات: پس از خروج جریان صدر و بن‌بست طولانی در تشکیل دولت، این انتخابات تلاشی است برای دستیابی به یک اکثریت پایدار و ایجاد دولتی قدرتمندتر.
-
سنجش عملکرد دولت: میزان موفقیت یا شکست ائتلاف‌های حامی دولت فعلی (چارچوب هماهنگی و الفراتین) در جذب رأی، نشان‌دهنده رضایت عمومی از مبارزه با فساد و ارائه خدمات است.
-
نقش‌آفرینی‌های جدید: رقابت جریان‌های کوچک‌تر و نامزدهای مستقل با شعارهای ملی‌گرایانه و لیبرال-دموکراسی، نشان‌دهنده تلاش برای خروج از قطب‌بندی‌های سنتی فرقه‌ای است.
به طور خلاصه، این انتخابات نه تنها نمایندگان را تعیین می‌کند، بلکه مرزهای نفوذ قدرت‌های داخلی و خارجی در آینده عراق را ترسیم خواهد کرد.
