اولین دوبلور زن ایرانی کیست؟
تاریخ تولد دوبله در جهان به سال 1930 بازمی‌گردد. اولین کشورهای جهان نیز که پیشگامان دوبله محسوب می‌شوند، فرانسه، ایتالیا و انگلستان بودند. تنها 15 سال طول کشید تا دوبله راه خود را به عرصه هنر ایران نیز پیدا کند. در تاریخ 5 اردیبهشت سال 1325 شمسی، به کوشش تعدادی از جوانان هنردوست ایرانی، اولین فیلم خارجی با دوبله فارسی به روی پرده سینماها رفت. پس برای شناخت اولین دوبلور‌ها از جمله اولین دوبلور زن ایرانی تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
نیم نگاهی به تولد دوبله در ایران
اولین دوبله فارسی تاریخ سینمای ایران 77 سال پیش، با فیلم فرانسوی "وعده دیدار" (محصول 1944) اتفاق افتاد. این اثر با مدیریت دکتر اسماعیل کوشان (ملقب به پدر سینمای ایران) دوبله شد و با‌توجه به موفقیت فیلم ایرانی دختر لر، نام آن را به "دختر فراری" تغییر دادند. این فیلم با استقبال بی‌نظیر مخاطبان روبرو شد و موفقیت آن راهگشای توسعه عرصه دوبله در ایران گشت.
اولین دوبله فارسی تاریخ سینما با دردسرهای فراوانی صورت گرفت. پیدا کردن استودیو ضبط و گویندگان ایرانی اولین مانع بزرگ پیش روی دکتر کوشان بود. هرچند این موضوع باعث کشف استعدادهای بی‌نظیری شد که پایه‌های دوبله را در ایران بنا نهادند.
نوریه قزانلو یا ژاله علو کدام یک به عنوان اولین دوبلور زن ایرانی شناخته می‌شود؟
خیلی از افراد تصور می‌کنند که خانم ژاله علو اولین دوبلور زن ایرانی هستند اما واقعیت این است که ایشان اولین گوینده کارتون در ایران به شمار می‌روند. تقریباً تمامی کارتون‌های کلاسیک والت دیزنی با مدیریت و صداپیشگی ژاله علو انجام شده.
نخستین دوبلور زن ایرانی اما خانم نوریه قزانلو هستند که در اولین فیلم دوبله فارسی، یعنی "دختر فراری" به صداپیشگی پرداختند.
زندگی نوریه قزانلو
نوریه قزانلو اولین گوینده خانم خوش صدا ایران بوده است. او که به روایتی، دختر یکی از کارمندان سفارت ایران در ترکیه بود، در سال 1324 به قصد تحصیل در رشته خوانندگی اپرا راهی ایتالیا شد و موقتاً در ترکیه حضور داشت. در آن زمان دکتر اسماعیل کوشان به واسطه عدم وجود فناوری‌های لازم در ایران، تصمیم گرفته بود کار دوبله فیلم "دختر فراری" را در ترکیه انجام دهد.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی کوشان، پیدا کردن یک گوینده زن بود. در آن زمان جامعه سنتی ایران، هنر سینما و نمایش را مبتذل می‌دانست و مخصوصاً خانم‌ها از حضور در این عرصه ابا داشتند اما از بخت خوش، کوشان نوریه قزانلو را پیدا کرد.
نوریه دختری روشنفکر و از لحاظ فکری مدرن بود و مشکلی با کارهای هنری نداشت. او پیشنهاد همکاری کوشان را پذیرفت و در فیلم به جای شخصیت دانیل داریو صحبت کرد. جالب اینکه در فیلم 11 دختر دیگر نیز به ایفای نقش پرداخته‌اند که گویندگی آن‌ها توسط دختران یونانی و ترکیه‌ای، با فارسی بسیار بد انجام شده.
مهارت قزانلو در هنر اپرا باعث شده بود تا گزینه‌ای ایده‌آل برای تبدیل شدن به اولین دوبلور زن ایرانی باشد. او هم صدای بسیار خوبی داشت و هم با هنر نمایش آشنا بود، بنابراین به خوبی توانست از پس دوبله شخصیت زن اصلی فیلم بربیاید. وی در اکران عمومی نسخه دوبله فارسی دختر فراری در ترکیه نیز حضور پیدا کرد.
فعالیت‌های نوریه قزانلو
جالب است بدانید که اولین دوبلور زن ایرانی کارنامه دوبله بسیار کوچکی دارد. بعد از نمایش فیلم دختر فراری، دیگر تقریباً هیچ خبری از نوریه قزانلو نشد. استعداد تازه کشف شده عرصه دوبله که روزگاری سودای شهرت و خوانندگی در اپراهای بزرگ ایتالیا را در سر داشت در تار و پود آینده‌ای نامعلوم گم شد و دیگر هیچ خبری از او به گوش ما نرسید.
سرنوشت او به قدری نامشخص است که هنوز هم میان قدیمی‌های دوبله بر سر آن مناقشه وجود دارد.
شروع به کار گویندگی ژاله علو
ژاله علو 7 سال پس از اولین فیلم دوبله فارسی، وارد عرصه صداپیشگی سینما شد. شوکت علو، متولد سال 1306، شاعر، مجری، بازیگر تئاتر و سینما و یکی از مشهورترین صداپیشه‌های ایرانی است.
صدای وی به قدری به گوش ایرانیان نسل‌های مختلف آشناست که به محض شنیدنش، گوینده را تشخیص می‌دهند. علو که فارغ‌التحصیل دانشسرای مقدماتی تهران و هنرستان هنرپیشگی تهران بود، در سال 1328 اولین کار بازیگری خود را با حضور در یکی از نمایش‌های هنریک استپانیان تجربه کرد.
او به واسطه صدای بسیار خوبی که داشت توانست در سال 1331 به رادیو راه پیدا کرده و به گویندگی برنامه‌های مختلف مشغول شود. در این زمان دوبله فارسی توانسته بود شهرت زیادی بین مردم پیدا کند و رونق افزاینده‌ای داشته باشد. شوکت علو که اکنون نام هنری خود را به "ژاله" تغییر داده بود، در سال 1332 به واسطه همسرش، وارد عرصه دوبله فیلم‌های خارجی شد و به جای بسیاری از شخصیت‌های زن صحبت کرد.
بارزترین فعالیت‌های وی به فیلم‌ها و برنامه‌های کودک و نوجوان مربوط می‌شود. او در رادیو، بنیان‌گذار برنامه "داستان شب" بود و در سینما نیز مدیریت و گویندگی تقریباً تمامی کارتون‌های کلاسیک کمپانی والت دیزنی را برعهده داشت. ژاله علو را می‌توان قدیمی‌ترین دوبلور فارسی انیمیشن به شمار آورد.
فعالیت‌های ژاله علو
طی 74 سال فعالیت هنری، ژاله علو در عرصه‌های گوناگونی فعالیت داشته است. در این مدت، چندین نسل از مردم ایران چهره وی را در صحنه‌های تئاتر، قاب تلویزیون و پرده سینما به یاد دارند و همه، صدای او را روی دوبله فارسی فیلم‌ها و در برنامه‌های رادیویی شنیده‌اند.
کارنامه هنری ایشان در این سال‌های دراز بسیار پربار بوده و صدا و تصویر او خاطرات زیادی را برای همه ما رقم زده است. کارنامه هنری ژاله علو شامل آثار زیار است:
فیلم‌های سینمایی ژاله علو
- طوفان زندگی
- زندانی امیر
- واریته بهاری
- افسونگر
- آغا محمدخان قاجار
- ماجرای زندگی
- عروس دجله
- اتهام
- یعقوب لیث صفاری
- طلسم شکسته
- بیژن و منیژه
- بی‌ستاره‌ها
- پیمان دوستی
- آسمون جل
- صفرعلی
- پیمان
- دندان افعی
- بیوه‌های خندان
- ور پریده
- طلای سفید
- کلید
- هوکانی ناتمام
- شیرین و فرهاد
- لیلی و مجنون
- طوقی
- پنجره
- پل
- احساس داغ
- داش‌آکل
- لوطی
- آدمک
- قلندر
- آتل متل توتوله
- گربه چکمه پوش
- ساعت فاجعه
- عباسه و جعفر برمکی
- آبنبات چوبی
- شیرعلی مردان
- کیفر
- غریب
- صدای صحرا
- واسطه‌ها
- زمان از دست رفته
- پرواز را به خاطر بسپار
- جنگ نفت‌کش‌ها
- آدم‌برفی
- روز واقعه
- پری
- طالع سعد
- زن امروز
- سلطان
- مهمان مامان
برنامه‌های تلویزیونی ژاله علو
- مختارنامه
- شیخ بهایی
- ساعت شنی
- روز رفتن
- مشق عشق
- تفنگ سرپر
- مسافر ری
- آی آدم‌ها
- برنامه کودک جهان خادم
- یکی بود، یکی نبود
- روزهای زندگی
- بگذار آفتاب برآید
- چشم‌به‌راه
- پیگرد
- قائم‌مقام فراهانی
- زیر چتر خورشید
- بی‌بی‌یون
- این خانه دور است
- آوای فاخته
- سنگ و شیشه
- سرزمین من و نقابداران
- تاریخ روابط ایران و انگلیس
- باغ گیلاس
- روزی روزگاری
- نقاشی با خطوط ساده
- وزیرمختار
- گالش‌های مادربزرگ
- بخش چهار جراحی
- اسناد کهنه، تاریخ نو
- گرگ‌ها
- امیرکبیر
دوبله‌های ژاله علو:
- گربه‌های اشرافی
- سیندرلا
- زیبای خفته
- صد و یک سگ خالدار
- ماجراهای پینوکیو
- سفیدبرفی و هفت کوتوله
- تام بند انگشتی
- رامکال
- سرندیپیتی
- الفی اتکینز
- پت پست‌چی
- زن اتمی
- جادوگر شهر زمرد
- بادبادک آبی
- یوزپلنگ
- پسری روی دلفین
- دُن آرام
- شنیدم که جغدی مرا به نام می‌خواند
- سویینی
- سال‌های دور از خانه (اوشین)
سخن پایانی
بخش مهمی از تاریخ دوبله ایران را گویندگان زن شکل داده‌اند و نقش مهمی در حیات این هنر داشته‌اند. در این میان نقش برخی از این دوبلورهای پیشکسوت مثل خانم ژاله علو بیشتر است و هنر دوبله، وامدار حضور آنان می‌باشد.
