احیای کمونیسم توسط یک سرمایه‌دار پوپولیست
خورشید کمونیسم دوباره از شرق اروپا طلوع می‌کند؟
نسیم‌آنلاین؛ محمد غفاری: در چهارمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری کشور چک هر نتیجه‌ای ممکن است آینده‌ای کاملا متفاوت را پیش‌روی این کشور بگذارد.
در ساختار سیاسی چک نخست وزیر از همه مهم‌تر است. مطابق نظام حقوقی کشور جمهوری چک نقش اصلی در دولت را نخست وزیر بازی می‌کند. نظام سیاسی کشور چک یک نظام چندحزبی است که دو مجلس، رئیس جمهور و نخست وزیر دارد. نخست وزیر توسط رئیس‌جمهور و با نظارت مجلس نمایندگان انتخاب می‌شود. احزاب مختلفی مثل دمکرات مدنی، راست افراطی(اپوزسیون)، سوسیال دمکرات و ANO در کشور چک مشغول فعالیت سیاسی هستند.
جایگاه رئیس‌جمهور از اولین انتخابات دمکراتیک این کشور در 1993 تا الان همیشه مهم بوده‌است. افرادی که به این مسند رسیدند معمولاً قبل از آن نخست‌وزیر و شخصیت‌هایی بانفوذ و قدرتمند بودند. در نظام حقوقی کشور چک علاوه بر مجلس نمایندگان، مجلس سنا نیز وجود دارد. در حال حاضر مسند‌های مختلف بین احزاب گوناگون پخش شده و هیچ کدام از احزاب قدرت اصلی را در اختیار ندارد. حالا باید دید در این دو روز انتخابات که از جمعه 23 آبان آغاز شده‌است چه کسی موفق به کسب حداکثر آرا می‌شود.
«واسلاو هاول» با رهبری انقلاب مخملی باعث شد آخرین نفس‌های کمونیسم که چکسلواکی را اشغال کرده بود به شماره بیافتد. بعد از انقلاب 1993 چک از اسلواکی جدا شد و انتخابات در چک برگزار شد. تا سال 2010 این انتخابات با واسطۀ سنا انجام می‌شد ولی در سال 2013 برای اولین بار این اختیار به مردم واگذار شد. دوره‌های مجلس سنا در چک 6، ریاست جهموری 5 و مجلس نمایندگان 4 ساله است.
سپیده‌دم دمکراسی
«هاول» از 1993 تا سال 2003 به مدت ده سال وظیفه ریاست‌جمهوری را قبول کرد. این چهره‌ی سیاسی که نویسنده نیز بود مشخصاً گرایشات راست‌گرایانه داشت، اگرچه فعالیت‌هایی نیز در حزب کمونیست انجام داده بود.
دومین رئیس جمهور چک «واتسلاف کلاوس» هم راست‌گرا و عضو حزب دمکرات مدنی بود. «کلاوس» که از 1993 تا 1997 نخست وزیر چک بود از سال 2003 تا 2013 پست ریاست جمهوری را تصاحب کرد. از سال 2013 به بعد اما سیستم رای‌گیری متحول شد و مردم توانستند مستقیم به افراد رای بدهند. در انتخاباتی که در این سال برگزار شد حزب راست قدرت را بدست نیاورد. سال 2013 یک اقتصاددان و سیاست‌مدار چپ به اسم «میلوش زمان» توانست آرای لازم برای ریاست جمهوری را کسب کند. «زمان» قبل از انقلاب عضو حزب کمونیست بود و بعد از آن به عضویت حزب دمکرات اجتماعی درآمد. تا سال 2010 که حزب جدیدی به نام حقوق مدنی تاسیس کرد. دیگر حزب مایل به افکار چپ در کشور چک حزب سوسیال دمکرات است که تا سال 2017 اکثریت مجلس را در دست داشت.
رویارویی اقتدارگرایی با انعطاف
در حال حاضر هشت کاندید برای صندلی ریاست جمهوری چک باهم رقابت می کنند. میلوش زمانِ 78 ساله بعد از 10 سال ریاست جمهوری دیگر نمی‌تواند این مسند را به دست بگیرد. «آندری بابیش» 68 ساله اصلیترین گزینه جایگزین «زمان» خوانده می‌شود. «بابیش» دومین فرد ثروتمند چک و بار اول از 2013 تا 2017 و بار دوم از سال 2017 تا 2021 نخست وزیر چک بوده‌است. «بابیش» که خود موسس حزب و جنبش ano 2011 بوده در سال 2017 موفق به رایآوردن در مجلس و نخست‌وزیر شد. جنبش او بزرگ‌ترین راهپیمایی کشور چک را بعد از اعتراضات توده‌ای 1989 در چک رقم زد. «بابیش» با اینکه به‌ظاهر محافظه‌کار لیبرال است اما یک پوپولیست مخالف با اتحادیۀ اروپاست که در مقابل «پیتر فیلا» که از حزب راست‌گرای دمکرات مدنی بود در مجلس نمایندگان شکست خورد. اقدام «پیتر فیلا» در اجازه دادن به ناتو برای ورود پناه‌جویان اوکراینی با اعتراض شدید بابیش مواجه بود که نشان از حمایت ضمنی از روسیه دارد.
«پیتر پاول» ژنرال بازنشسته چک و خانم «دانوی نرودا» اصلیترین رقبای «بابیش» هستند که سابقۀ انتخاباتی ندارند. «پیتر پاول» مثل بابیش سابقاً عضو حزب کمونیست بوده و در 61 سالگی کاندید ریاست‌جمهوری شده است. پاول که از گذشته خود پشیمان است حضور خود در حزب کمونیست را با بهانۀ یادگیری مهارت‌های نظامی توجیه می‌کند. البته سه سال بعد از 1985 که به عضویت حزب کمونیست درآمد، کتاب زندگی‌نامه خود را برای دفاع از تهاجم شوروری به چکسلواکی نوشت. این سابقه البته بین افراد مسن در چک به دلیل نماد قدرتمندبودن محبوبیت می‌آورد. مسن‌ترها به دلیل حضور بیشتر در انتخابات از جوان‌ها اهمیت بیشتری دارند.
بابیش که به تازگی در دادگاه از اتهام‌های مالی تبرئه شد، باید با یک جریان فکری مقابله کند که بین طبقات متوسط محبوب‌تر است. بابیش هم عضو سابق و پلیس مخفی دورۀ کمونیسم بوده‌است.
«نورودووا» اقتصاددانی که سابقاً رئیس دانشگاه مندل بوده خود را «آینده» چک می‌داند. این کاندیدای 41 ساله که سابقۀ حضور در حزب کمونیست را ندارد، خود را صدای جوانانی که رای نمی‌دهند می‌داند. او در مصاحبه‌ای با گاردین حضور خود را عامل شنیده‌شدن صدای جوانان و ردشدن از سیاستمدارن قدیمی دانست. با این وجود بعد از اعلام کاندیداتوری مدارکی علیه او پخش شد که به محبوبیت «نرودووا» صدمه زد. مطابق این مدارک این خانم در مقام ریاست دانشگاه مندل به دانشجویان خارجی در ازای پول با حداقل تحصیلات مدرک می‌داده است.
با اینکه قدیمی‌ترها و طبقات ضعیف‌تر به بابیش گرایش دارند، قشر جوان تمایل به همکاری با اتحادیۀ اروپا و نمایندگانی را دارند که مشکلی با سیاست‌های ناتو ندارند. حمایت «زمان» هم حامی بابیش است زیرا «زمان» هم با سیاست‌های مهاجرپذیری ناتو مخالف بوده و هست. مسئله دیگری که باعث مخالفت این افراد با سیاست‌های ناتو می‌شود ارسال سربازان کشور چک به منطقه بالکان است که باعث کم‌شدن قدرت نظامی چک می‌شود. «زمان» و بابیش به دلیل گرایشات چپ حمایت‌هایی را از روسیه و چین انجام می‌دهند در حالی که دو نمایندۀ مهم دیگری که مطرح کردیم کاملا موافق حمایت نظامی از اوکراین هستند. کاری که «زمان» نیز مجبور به انجام آن شد. «پیتر فیلا» بعنوان نخست وزیر کنونی چک البته نقشی مهم در این تصمیمات داشت.
در صورت رایآوردن بابیش، می‌توانیم شاهد رشد تنش‌ها بین چک و جامعه بین‌المللی باشیم. مخالفت با ارسال سربازان چک به بالکان و حمایت‌نکردن از اوکراین احتمالاً از واکنش‌های ابتدایی این فرد باشد. نزدیک‌شدن به چین احتمالا گام بعدی بابیش خواهد بود. رای آوردن هرکس دیگری در مرحله اول یا دوم این انتخابات احتمالاً باعث عادی‌شدن همه‌چیز و کاهش یکی از مخالفان همیشگی در سازمان ملل بشود. نتیجه رایآوردن افرادی غیر از بابیش به همکاری صددرصدی چک با ناتو برای بهبود اوضاع داخلی خواهد انجامید. این جدال دو نسل مختلف و دو نگاه کاملاً متضاد در نسبت با سیاست است.
