بودجه سال آینده دانشگاه‌ها چه تغییراتی کرده است؟
این‌طور که معلوم است، بودجه دانشگاه‌ها به طور متوسط حدود ۲۹ درصد نسبت به بودجه ۱۴۰۰ افزایش پیدا کرده است اما با دقیق شدن در هزینه‌ها و مخارج دانشگاه‌هایی که با احتمال حضوری شدن کلاس‌ها در سال آینده مواجه هستند، می‌شود فهمید که افزایش بودجه حدود ۲۹ درصدی نمی‌تواند باری از روی دوش دانشگاه‌ها بردارد و مشکلاتی را که قشر دانشگاهی کشور با آن روبه‌رو هستند، کم کند.
به گزارش نسیم‌آنلاین، به نقل از جام‌جم؛ موضوعی که باعث شده روسای مطرح‌ترین دانشگاه‌های کشور برای بازنگری در لایحه بودجه، چشم امیدشان به دولت و نمایندگان مجلس باشد. «اگر دانشگاه ما اسم و رسمی دارد، فقط به علت علم و دانش استادان و دانشجویانش است وگرنه از نظر امکانات، با دورافتاده‌ترین دانشگاه‌های کشور هم هیچ تفاوتی ندارد.»
این را یکی از دانشجویان نخبه کشور می‌گوید؛ کسی که معتقد است، نه امکانات داخلی کلاس‌های‌شان در حد و اندازه دانشگاه‌های مطرح است و نه حتی ابزارهای آزمایشگاهی کافی برای پیشبرد پروژه‌های‌شان در اختیار دارند: «اسمش هم این است که در بهترین دانشگاه کشور درس می‌خوانیم.» موضوعی که در نگاه اول شاید اغراق به نظر برسد اما ناهماهنگی میان بودجه اختصاص داده‌شده برای دانشگاه‌ها و میزان هزینه‌های لازم آنها، نشان از همین واقعیت دارد؛ این‌که اولویت با پرداخت و رفع و رجوع ضروری‌ترین هزینه‌هاست و نوسازی ساختمان و خرید ابزارهای جدید آزمایشگاهی در مراحل بعدی قرار می‌گیرد؛ مراحلی که گاهی سال تا سال، نوبت به آنها نمی‌رسد.
همسان‌سازی مشکل‌ساز
مدتی از ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۱ به مجلس شورای اسلامی می‌گذرد و یکی از بحث‌برانگیزترین موارد آن، بودجه درنظر گرفته‌شده برای دانشگاه‌های کشور است. در این میان فرهاد دانشجو، رئیس دانشگاه تربیت مدرس تهران از میزان دقیق بودجهای که از طرف دولت در مجلس ارائه شده است، اطلاع ندارد و این موضوع را یکی از ابتدایی‌ترین نواقص این ماجرا می‌داند؛ این‌که این مدیران دانشگاه‌ها هستند که باید اطلاعاتی راجع به میزان نیاز دانشگاه برای حقوق و مزایا، هزینه‌های مربوط به رساله‌های دکتری، پژوهش‌های دانشجویان، فعالیت‌های عمرانی و... برای تعیین بودجه مورد نظر بدهند. او در گفت‌وگو با ما می‌افزاید: «درواقع به نظر می‌رسد سازمان برنامه و بودجه، براساس عملکرد سال‌های قبل یا حتی شش‌ماهه اول امسال، بودجهای را تنظیم کرده‌است؛ آن هم بدون این‌که از متولیان دانشگاه‌ها بپرسند که به چه میزان بودجهای برای پیشبرد اهداف‌تان نیاز دارید!»
او معتقد است در حال حاضر همه دانشگاه‌ها به‌خصوص دانشگاه تربیت مدرس، با مشکلات متفاوتی روبه‌رو هستند که ناشی از کمبود بودجه است: «فکر می‌کنم این اتفاق متاثر از اجرای قانون همسان‌سازی است؛ چراکه در حالی که دانشگاه‌ها، قانون همسان‌سازی حقوق را اجرایی کرده‌اند اما بار مالی این همسان‌سازی، به دانشگاه‌ها داده نشده است. درواقع از ابتدای سال تا به امروز، حتی یک ریال هم از بودجهای که برای اجرایی شدن همسان‌سازی لازم بود، به دانشگاه پرداخت نشده است.» و همین باعث مواجه شدن دانشگاه‌ها با مشکلاتی شده که از نظر مالی، توان رفع آن را ندارند. موضوعی که محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران هم با آن هم‌نظر است: «متاسفانه بودجه همسان‌سازی حقوق استادان، هنوز به دانشگاه‌ها تخصیص نیافته است؛ آنقدر که ما مجبور شده‌ایم حقوق را از طریق اعتبارات سایر بخش‌ها و واحدهای‌مان قرض گرفته و به آنها بازگردانیم.»
حقوقی که نمی‌رسد
رئیس دانشگاه تربیت مدرس، بیشتر از این‌که نگران بودجه درنظر گرفته‌شده سال آینده باشد، دغدغه هزینه‌های دانشگاه را در چند ماه باقیمانده تا پایان سال دارد: «کمی عجیب است، ولی عمده مشکل ما در همین دو سه ماه فعلی است؛ آنقدر که خیلی به فکر بودجه ۱۴۰۱ نیستیم. به عنوان مثال باید بگویم که ما در هر ماه، مبلغی حدود ۳۴ میلیارد تومان حقوق به اعضای هیات علمی و نیروهای پرسنلی کارمندی، رسمی و پیمانی پرداخت می‌کنیم. ضمن این‌که 6.5 میلیارد تومان هم حقوق پرسنلی است که از طریق شرکت‌ها و به‌صورت قراردادی با ما همکاری می‌کنند. درواقع ما مبلغی بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان حقوق پرداخت می‌کنیم، اما بودجهای که برای این ماه تخصیص داده شده، ۳۴ میلیارد تومان است.» این‌طور که مشخص است، با چنین بودجهای حتی میزان حقوق لازم برای پرداخت به کارکنان هم تامین نمی‌شود، چه برسد به این‌که مبلغی برای توسعه زیرساخت‌های علمی دانشگاه در نظر گرفته شود. «کمبودی که با اختصاص بخشی از درآمدهای دانشگاه و جابه‌جایی اعتبارات، آن را در ماه‌جاری به نتیجه رساندیم، ولی واقعا برای ماه آینده نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.» معضلی که رئیس دانشگاه تربیت مدرس معتقد است سازمان برنامه‌وبودجه و خزانه باید به کمک دانشگاه بیایند تا حل شود. اما موضوع کمبود بودجه در پرداخت حقوق اساتید، یکی از اساسی‌ترین و شاید تکراری‌ترین مشکلاتی است که دانشگاه‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ آنقدر که رئیس دانشگاه تهران هم با اشاره به این‌که ماه گذشته برای پرداخت حقوق اساتید علاوه‌بر بودجه عمومی، ۲۳ میلیارد تومان از منابع داخلی اختصاص داده شده است. وی عنوان می‌کند: «درواقع برای حقوق و پرداختی اساتید در سال‌جاری، چیزی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان کسری داریم.»
در چنین شرایطی، شاید بدیهی‌ترین راهکار برای حل‌وفصل چنین معضلی این باشد که سازمان برنامه‌وبودجه، روسای دانشگاه‌ها را در راس تصمیم‌گیری برای بودجه سال آینده قرار دهد؛ موضوعی که رئیس دانشگاه تربیت مدرس آن را تنها چاره این جریان می‌داند: «در حال حاضر، بودجه سال آینده در حالی تنظیم شده است که هیچ مشورتی درمورد آن با متولیان دانشگاه‌ها نشده است؛ در حالی که اگر این اتفاق بیفتد، قطعا شرایط خیلی بهتر از وضعیت فعلی خواهد بود.»
حضوری که هزینه دارد
اما احتمال بالای حضوری شدن کامل دانشگاه‌ها در سال آینده، یکی دیگر از دغدغه‌ها برای کمبود بودجه درنظر گرفته‌شده برای سال آینده است؛ حضور دانشجویانی که طبیعتا هزینه‌های دانشگاه را چند برابر می‌کند. سعدا... نصیری، رئیس دانشگاه شهیدبهشتی هم در حالی از امید به افزایش بودجه دانشگاه‌ها می‌گوید که معتقد است در شرایط فعلی هنوز دانشجویان به طور کامل در دانشگاه حضور ندارند، اما قطعا در سال آینده، مشکلات ما چندین برابر خواهد شد: «درواقع امروز ما در حالی با کمبود بودجه روبه‌رو هستیم که مشکلاتی مثل تأمین منابع تجهیز خوابگاه و تغذیه دانشجویان را کمتر داریم، اما اگر از ترم آینده، دانشجویان حضور صددرصدی در دانشگاه داشته باشند، فراهم کردن شرایط ایده‌آل برای دانشجویان، هزینه‌هایمان را چندین و چند برابر خواهد کرد.» عزیزا... حبیبی، رئیس دانشگاه خوارزمی نیز با اشاره به این‌که در حال حاضر هم برخی از دانشجوها برای فعالیت‌های آزمایشگاهی در دانشگاه حضور پیدا می‌کنند، از مشکلات تامین هزینه‌های حضوری شدن دانشگاه خوارزمی می‌گوید: «طبیعتا حضور صددرصدی دانشجویان، با بودجهای که با هزینه‌های دانشگاه همخوانی ندارد، چالش‌های تازه‌ای را برای ما ایجاد خواهد کرد.» چالشی که وی معتقد است نیازمند رسیدگی جدی مجلس شورای اسلامی است.
این قدمت خطرساز
خوارزمی، دانشگاهی با قدمتی بالای ۱۰۰ سال است؛ قدمتی که فارغ از جنبه تاریخی آن، تبدیل به یکی از مشکلات این دانشگاه شده است. موضوعی که حبیبی، رئیس این دانشگاه هم به آن واقف است و بخشی از نیاز به بودجه کافی در این دانشگاه را برای رفع فرسودگی‌های ساختمانی و ساخت‌وسازهای عمرانی می‌داند: «یکی از جدی‌ترین مشکلاتی که همه دانشگاه‌های قدیمی‌با آن همراه هستند، فرسودگی مفرط ابنیه، تاسیسات برقی، مکانیکی، گرمایشی و سرمایشی آن است که در درازمدت می‌تواند باعث ایجاد خطراتی برای همه افراد حاضر در دانشگاه و به‌خصوص دانشجویان شود.» درواقع سلامت جامعه علمی حاضر در چنین دانشگاهی، با رسیدگی نکردن به نوسازی ساختمان‌های دانشگاه به خطر خواهد افتاد؛ موضوعی که لازم است تا جایگاهی اساسی در بودجه سال آینده، برای چنین دانشگاه‌هایی داشته باشد.
نقص در آموزش‌های عملی
فرسودگی ابزارهای آزمایشگاهی و به‌روزرسانی نشدن آنها با دانش روز، یکی دیگر از کمبودهایی است که حتی بهترین دانشگاه‌های کشور هم با آن روبه‌رو هستند؛ ابزارهایی که ناقص یا کند بودن آنها، روند آموزش دانشجو را با اختلالات جدی روبه‌رو می‌کند؛ موضوعی که بسیاری از دانشجویان نخبه‌ای که در دانشگاه‌های مطرح کشور تحصیل می‌کنند هم، آن را تجربه کرده‌اند و از آسیب‌هایی که کمبود یا قدیمی بودن ابزارهای آزمایشگاهی به پژوهش‌شان می‌رساند، گله دارند. رئیس دانشگاه خوارزمی، چنین اتفاقی را یکی از دلایل دلسرد شدن دانشجویان از ادامه تحصیل در کشور می‌داند: «بر کسی پوشیده نیست که آزمایشگاه و فعالیت‌های آزمایشگاهی، یکی از جوانب بسیار بااهمیت در دوره تحصیل است و اگر نوسازی ابزارهای آزمایشگاهی که این روزها به‌شدت در دانشگاه‌ها احساس می‌شود، رخ ندهد؛ صرف وقت و انرژی مضاعف برای کار با ابزارهای قدیمی، می‌تواند دانشجو را از انجام پژوهش خسته و دلزده کند.» اتفاقی که برای پیشبرد اهداف علمی‌کشور، نباید اجازه دهیم رخ دهد.
حسن کریمی مزرعه‌شاهی/ رئیس دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی
به نظر می‌رسد اعتبار درنظر گرفته‌شده برای دانشگاه‌ها در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایشی ۲۹ درصدی داشته است. این در حالی است که هنوز جلسات کارشناسی شفافی در این‌خصوص برگزار نشده، اما موضوعی که باعث می‌شود این مقدار از بودجه برای سال آینده، ناکافی به نظر برسد احتمال بازگشایی دانشگاه‌ها به صورت صددرصدی است. در واقع با این‌که همین روزها هم دانشگاه‌ها به شکل حضوری پذیرای دانشجویان هستند، اما برگشت دانشجویان در همه مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری به دانشگاه، طبیعتا هزینه‌های مضاعفی دارد که با بودجه درنظر گرفته‌شده فعلی، به هیچ عنوان همخوانی ندارد.
شاید بهتر است بازگشت همه دانشجویان را به دانشگاه فارغ از هزینه‌های تخصصی تحصیل، در دو هزینه ابتدایی غذا و خوابگاه بررسی کنیم. بدون تردید، تامین غذا برای دانشجویان با درنظر گرفتن گرانی‌ها و تورم در دو سال اخیر، هیچ‌گونه تناسبی با افزایش بودجه درنظر گرفته‌شده برای سال آینده ندارد؛ چنان‌که هزینه غذا نسبت به سال ۹۸، ۵/۲ برابر شده است و هیچ پیمانکاری با کمتر از این مقدار، حاضر به عقد قرارداد با دانشگاه نیست.
از طرف دیگر، تامین خوابگاه‌های دانشجویی برای دانشجویان غیربومی، یکی دیگر از مسائلی است که به نظر می‌رسد هیچ توجهی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ به آن نشده است؛ چراکه بازگشایی خوابگاه برای دانشجویان در شرایط فعلی، نیازمند این است که براساس پروتکل‌های بهداشتی و هماهنگ با مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا باشد. هدفی که خوابگاه‌های فعلی، شرایط آن را ندارند و برای رسیدن به آن، استفاده از ساختمان‌های جدید در چرخه خوابگاه‌های دانشگاهی مورد نیاز است. بدیهی است اجاره ساختمان‌های جدید نیز بودجه مضاعفی می‌طلبد که متاسفانه دانشگاه‌ها، منبعی برای اختصاص به این کار ندارند. البته توصیه به استفاده از خوابگاه‌های خودگردان هم در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست؛ چراکه دانشگاه‌ها در دو سال گذشته بسته بوده‌اند، به همین دلیل بسیاری از این خوابگاه‌ها به دلیل نبود درآمد، تغییر کاربری داده‌اند؛ آنقدر که حتی دیگر مانند سابق نیستند تا بتوانیم آنها را دوباره برای استفاده به عنوان خوابگاه، فعال کنیم. پس با در نظر گرفتن چنین شرایطی، بدیهی است که مساله خوابگاه، مشکل کلیدی ترم تحصیلی یا سال تحصیلی آینده است. بنابراین باید امیدوار بود تنظیم‌کنندگان بودجه دانشگاه‌ها در سال آینده، پاسخی مستدل و راهکاری منطقی برای این مشکلات داشته باشند؛ چرا که بودجه درنظر گرفته‌شده فعلی، قطعا ابتدایی‌ترین نیازهای حضور دانشجویان در دانشگاه‌ها را هم برآورده نمی‌کند.
بودجه دانشگاه‌ها در سال گذشته وضعیت خوبی نداشته است؛ موضوعی که عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی وزارت علوم هم آن را تایید می‌کند و از وضعیت بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها می‌گوید: «تاکنون هیچ‌کس در زمینه کمبود بودجه فرهنگی وزارت علوم صدایش در نیامده، ولی در کمال تأسف باید گفت که وضعیت بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها فاجعه است.» او معتقد است که اداره شدن دانشگاه‌ها به صورت هیات امنایی، بخشی از علل کمبود بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها است: «درواقع چون دانشگاه‌ها به صورت هیات امنایی اداره می‌شوند، خودشان در زمینه تقسیم‌بندی بودجه و این که چند درصد از بودجه دانشگاه را به فعالیت فرهنگی اختصاص دهند، تصمیم می‌گیرند. برای همین است که به همین سادگی، بودجه از ساحت فرهنگی بیرون می‌رود؛ در صورتی که ردیف بودجه فرهنگی باید به گونه‌ای باشد که قابلیت مصرف در کدهای دیگر را نداشته باشد.» از نظر کلانتری، تخصیص اعتبار فرهنگی باید به طور دقیق، مستقل و تخصصی پایش شده و درنظر گرفته شود تا در حوزه‌های دیگر قابل مصرف نباشد.
کلانتری با اشاره به ضرورت تحول در مسائل فرهنگی دانشگاه‌ها و نیاز به بودجهای قابل‌قبول، تاکید دارد: «اگر به دنبال تحولی هستیم که در بیانیه گام دوم انقلاب و صحبت‌های چند سال اخیر رهبری تاکید شده است، باید فرصتی درنظر گرفته شود تا دانشجویان فعالیت‌های‌شان را به‌خوبی انجام دهند؛ به عبارت دیگر اگر نوش نمی‌دهیم، نیش نیز نزنیم. لذا باید فرصت بدهیم تا دانشجویان فعالیت‌های‌شان را انجام دهند و احساس کنند که ما کنارشان هستیم و خواهیم ماند.»
