سینماگران به سازمان‌های حاکمیتی بر خواهند گشت
مدیر تولیدات سینمایی سازمان سوره به نسیم‌آنلاین گفت معتقد است تولیدکنندگان بعد از تجربه‌ی پلتفرم‌ها دوباره به مجموعه‌های حاکمیتی برخواهند گشت. او همچنین مخاطب، تهیه‌کننده و تنظیم‌کننده‌ی اکران را سه عامل مهم در میزان فروش گیشه می‌داند.
نسیم‌آنلاین: میزان فروش بلیط سینما در ایران در چند دهه اخیر دستخوش تحولاتی شده است. این میزان در اواخر دهه شصت به اوج خود رسید و آرام آرام سیر نزولی پیدا کرد. این سیر نزولی تا سال 92 ادامه داشت و از آن سال تا کنون شاهد رشد نسبی در میزان فروش بوده‌ایم اما همچنان با نقطه مطلوب فاصله داریم.
پیش از این در گزارشی با عنوان «سینمای سی‌میلیونی؛ چه شد که مخاطب سینما کم شد؟» به علل این کاهش پرداختیم و با یکی از فعالان این حوزه گفتگویی صورت دادیم. حالا اما تصمیم گرفتیم به سراغ سازمان سینمایی سوره برویم. بیشترین سهم سالن سینما در اختیار موسسه بهمن سبز وابسته به سازمان سینمایی سوره حوزه هنری است که در 20 استان کشور فعال هستند. این موضوع اهمیت این سازمان در حوزه سینما را نشان می‌دهد.
اما جدا از مالکیت سالن‌ها مهم است که بدانیم نظر مدیران سینمایی حوزه‌ی هنری در مورد این کاهش مخاطب چیست و آن‌ها نقش خود را در این مورد چگونه ارزیابی می‌کنند. به همین منظور گفتگویی با «محمد ساسان» مدیر مرکز تولیدات سینمایی سوره داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
نسیم‌آنلاین: آمار فروش سینما در دهه شصت به 81 میلیون بلیط هم رسید اما از آن زمان تا سال 92 روند کاهشی داشت تا این که به آمار 9 میلیون بلیط در این سال رسیدیم. بعد از آن نیز تا امروز میزان فروش بلیط سینما به 26 میلیون رسیده است اما تا آمار دهه شصت فاصله بسیاری دارد. علت این کاهش فروش را چه می‌دانید؟
اگر بخواهیم علت آن را بررسی کنیم باید بدانیم که در سالهای دهه شصت فیلم دیدن و تجربه‌ی دنبال کردن یک قصه غیر از تلویزیون که دو شبکه داشت تنها به سینما محدود می‌شد. مخصوصا اینکه آن روزها به این شکل نبود که آثار سینمایی به این راحتی به صفحه‌ی تلویزیون بیاید و قاعدتا مردم از سینما به عنوان یک تفریح ارزان استقبال بیشتری می‌کردند. بنابراین اولین دلیل آن توسعه‌ی رسانه‌ها و قالب‌های پخش و وارد شدن اینترنت و... است.
علت رشد نسبی فروش از سال 92 به این طرف نیز این است که مردم ترجیح داده‌اند خندیدن دسته‌جمعی در سینما را برگزینند؛ یعنی ژانر کمدی هم در این افزایش فروش نسبی موثر است. از طرفی می‌تواند امیدوارکننده و از طرفی ترسناک باشد زیرا شاید به ما هشداری مبنی بر مرگ ژانر دهد. شاید الان برخی ژانرهایی که بخاطر پرده سینما تولید می‌شد و به روی پرده می‌رفت و هزینه خود را برمی‌گرداند توجیه و توضیحی به آن معنا نداشته باشد.
من همچنان معتقدم با وجود اینکه به خاطر اینترنت و پلتفرم‌ها و... بخشی از مخاطب سینما از دست رفته اما همچنان تولیدکنندگان آرمانشان پرده سینماست.
نسیم‌آنلاین: علت این استقبال از آثار کمدی را چه می‌دانید؟
بخاطر این است که مردم ترجیح می‌دهند خندیدن دسته‌جمعی را در سینما تجربه کنند. مثلا وقتی وارد سینما می‌شوند می‌گویند «یک بلیط بده بریم بخندیم!» و می‌پرسند «کدامش کمدی است.» نهاد متولی و اثرگذار روی فضای اکران باید به این موضوع دقت جدی کند و اگر زمانی پیش بیاید که ما سه‌چهار فیلم کمدی روی پرده داشته باشیم، و به بعضی فیلم‌ها و ژانرهای دیگر سانس نرسد ممکن است ما فضای «مرگ ژانر» را در سینمای ایران تجربه کنیم. مثل سینمای مصر که روزی سرآمد سینمای جهان عرب بود و حالا تقریبا اثری از آن باقی نمانده است.
خواست مخاطب باعث می‌شود کسی که تنظیمگری می‌کند هم به این خواست تن دهد. از طرف دیگر وقتی آثار روی پرده را تعیین می‌کنید بعد از مدتی دارید ذائقه‌ی مخاطب را هم شکل می‌دهید. اگر شما هم به این فضای کمدی و آنچه مخاطب می‌خواهد تن بدهید او هم ممکن است طعم ژانرهای دیگر و فضاهای دیگر را فراموش کند.
نسیم‌آنلاین: اما برخی معتقدند این استقبال از آثار کمدی به علت فقدان آثار اجتماعی باکیفیت رخ می‌دهد.
این دو فضا بر هم تاثیر می‌گذارد. اگر تهیه‌کننده‌ها ببینند که اکران و سانس دادن به آثار اجتماعی ضعیف است و آثار کمدی همچنان به مخاطبانی که ذائقه‌شان خراب شده ارائه می‌شوند، ممکن است به سمت ساخت فیلم‌های باکیفیت‌تر در ژانرهای دیگر نروند. اگر در دهه هشتاد و اوایل دهه نود اقبال جدی به سینمای اجتماعی داریم به علت تکثر تولید در این فضاست.
نسیم‌آنلاین: پس بخشی از موضوع به استقبال مخاطبان برمی‌گردد؟
مخاطب، تهیه‌کننده و تنظیم‌کننده‌ی اکران هرسه بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. رسانه باید توجه داشته باشد که خودش نیز ذائقه‌ساز است. برخی این تحلیل را می‌دهند که این استقبال از آثار طنز همان سبد کمدی است که دارد مصرف می‌شود اما من معتقد به این نیستم. وقتی شما با خانواده به سینما می‌روید اگر تنظیم دقیقی بین ژانرها و آثار صورت گرفته باشد، بار اول که فیلم کمدی دیدید برای بار دوم اگر ژانر دیگری عرضه شده باشد حتما انتخاب مخاطب این خواهد بود که ژانر دیگری را هم تجربه کند. اما وقتی در یک لیست اکران مثلا پنج فیلم کمدی باشد ممکن است انتخاب بعدی او نیز کمدی باشد. بنابراین هم مخاطبان و هم تهیه‌کنندگان و هم تنظیم‌کنندگان هرسه بر این موضوع تاثرگذارند.
شما فضای محدودی در کشور دارید. در طول سال 210 میلیون صندلی دارید که سطح اشغال آن اگر فروش 25 میلیونی امسال را در نظر بگیریم چیزی بیش از ده درصد است و آمار جهانی آن نیز تقریبا همین است.
نسیم‌آنلاین: یعنی اگر ژانرهای دیگر هم اضافه شود امکان افزایش تعداد مخاطب هست؟
باید نسبت این‌ها تنظیم شود. خیلی اوقات خانواده‌ها اسم فیلم را هم نمی‌دانند و می‌آیند و از گیشه سینما می‌پرسند. حتی ممکن است وقتی در لیست خود پنج فیلم کمدی دارید مخاطب به علت ذائقه‌اش که خراب شده بگوید می‌خواهم برای بار دوم یا سوم هم که شده کمدی ببینم. اما اگر دو فیلم کمدی و دو فیلم اجتماعی یا تاریخی یا اکشن خوب داشته باشید قطعا او هم انتخاب خود را تغییر خواهد داد و سلیقه‌اش هم بر این اساس شکل می‌گیرد.
نسیم‌آنلاین: تعداد سالن‌های سینما چقدر در این امر موثر است؟ چون از ابتدای انقلاب تعداد سالن‌ها بسیار بیشتر شده اما تعداد صندلی‌ها افزایش زیادی نداشته است.
این بسیار موثر است مضاف بر اینکه مسئله‌ی سالن‌سازی بطور کلی تغییر کرده است. امروز در دنیا مجموعه‌های سینمایی فرهنگی‌خانوادگی توسعه پیدا کرده است. خصوصا در کشورهای شرق آسیا مثل کره، ژاپن و... چنین فضاهایی توسعه یافته است. در کشور ما که جمعیت جوانی دارند و اکثر خانواده‌های جوان یک یا دو فرزند دارند وقتی به سینما می‌روند دنبال فضایی هستند که بتوانند فضای خانوادگی را تجربه کنند. در گذشته مثلا فقط یک سالن بزرگ سینما بود با یک بوفه و در ده‌پانزده سال گذشته تبدیل شده به پردیس‌های سینمایی در مال‌ها و مراکز تجاری که امکان خرید در این فضا را نیز فراهم می‌کند. اما ما باید به سمت ساخت مجموعه‌های فرهنگی با سمت‌وسوی خانواده برویم. یعنی وقتی یک خانواده در مجموعه سینمایی حاضر می‌شود بتواند بچه‌اش را برای نگهداری به محلی بسپارد.
الان اگر پدر و مادرها با یک بچه شاید خیلی دوست داشته باشند که به سینما بروند اما اولین مسئله‌شان این است که بچه‌هایشان را باید کجا بگذارند. بنابراین توسعه‌ی مجموعه‌های سینمایی با محوریت خانواده می‌تواند تاثیر مثبتی بر میزان فروش داشته باشد.
نسیم‌آنلاین: این اتفاق در کشور ما نیفتاده است؟
خیلی کم است و اگر چنین تغییراتی رخ داده بیشتر در مال‌ها و مراکز خرید است. یعنی اگر خانواده بخواهد سینما رفتن را هم تجربه کند حتی ممکن است هزینه‌ی سنگینی هم بخاطر چرخ زدن در آن مال روی دستش بیفتد! بنابراین فضای فرهنگی با محوریت خانواده می‌تواند در این امر موثر باشد.
دوستان ما در بهمن سبز و دیگر مجموعه‌ها از این گونه فضاها در کشور کره بازدید کرده و پژوهش هم انجام داده‌اند که می‌تواند راهگشا باشد.
نسیم‌آنلاین: پس کارهایی هم در این مورد انجام شده است.
بله دوستان دارند به این موضوع فکر می‌کنند؛ اما هم هزینه‌بر و هم زمان‌بر است. ما هم در حوزه‌ی هنری به این توسعه‌ی صندلی فکر می‌کنیم چون فکر می‌کنیم که قله‌ی تولید اثر هنری تصویری، سینماست و با وجود افت مخاطبان، پرده‌ی سینما همچنان مهم است.
من فکر می‌کنم که در دهه‌های آینده که بازهم استریم‌ها و فضاهای آنلاین برای دیدن فیلم توسعه پیدا می‌کند ولی مثل یک دوران بازگشت، برگشتن به سالن‌های بزرگ و دیدن دسته‌جمعی فیلم مثل بسیاری از عادت‌ها که فراموش شدند و دوباره بازگشتند، دوباره اتفاق خواهد افتاد. اما آن موقع دیگر هر فیلمی در سینما اکران نخواهد شد و باید فیلمی باشد که ارزش عظمت پرده را داشته باشد.
نسیم‌آنلاین: و سوال آخر اینکه نهاد‌هایی مثل سازمان سینمایی سوره، اوج و... چطور می‌توانند در افزایش مخاطبان اثرگذار باشند؟
بنظرم لااقل تمایل در حوزه‌ی هنری وجود دارد و مقداری هم تولیدکنندگان باید اراده‌ی آمدن به این سمت را داشته باشند و من پیش‌بینی می‌کنم که این اتفاق بیفتد. چند سالی است که بی‌اقبالی و طرد تولید آثار تلویزیونی توسط هنرمندان و کارگردانان و تهیه‌کنندگان بخاطر وجود پلتفرم‌ها ایجاد شده است. چون مثلا تلویزیون سانسور و خط قرمز و محدودیت بیشتری دارد.
نسیم‌آنلاین: این موضوع از طرف فیلمسازان است اما از طرف سازمان‌هایی مثل سوره، اوج و... چه اقداماتی می‌تواند انجام شود؟
می‌خواهم چیز دیگری بگویم. می‌خواهم بگویم الان با باز شدن فضای تولید در پلتفرم‌ها مشخص شد که خیلی هم این محدودیت‌ها نیست و هر مدلی بخواهند می‌توانند داشته باشند و هرحرفی را هم می‌زنند و ممکن است هر خط‌قرمزی را در قصه‌گویی رد کنند و به محتواهایی بپردازند که تلویزیون اجازه پرداختن به آن‌ها را نمی‌داد. اما حالا حتی تعداد زیادی سریال ساخته شده که روی دست پلتفرم‌ها مانده و از آن‌ها استقبال نشده است.
من احساس می‌کنم که در این فضا متوجه خواهند شد که این فراگیری تلویزیون یا سرمایه‌گذاری مجموعه‌های حاکمیتی برای تولید آثار جدی‌تر که حرف‌های جدی‌تری دارند، در این فضا هم نوعی بازگشت صورت خواهد گرفت. هنرمندان نیز بعد از تجربه‌ی فضای پلتفرم‌ها بنظرم بر خواهند گشت به سمت اینکه هم مخاطب بیشتری جذب کنند و هم می‌توانند در فضاهای حاکمیتی که در سینما سرمایه‌گذاری و آثار جدی‌تری را تولید کنند.
حداقل من در جایگاه سازمان سینمایی سوره و حوزه هنری می‌گویم که آغوش ما باز است و دوست داریم که با هنرمندان و تولیدکنندگان راجع‌به این فضاها صحبت کنیم و تولیدات‌مان را توسعه دهیم.
نسیم‌آنلاین: یعنی مشکل اصلی را از طرف فیلمسازان می‌دانید؟
امروز با این فضایی که پلتفرم‌ها توسعه پیدا کرده‌اند در چند وقت اخیر با رقم‌های بالایی با مجموعه‌های حاکمیتی کار کرده‌اند و هروقت هم که گفته می‌شود نمی‌توانیم این رقم بالا را پرداخت کنیم می‌گویند خب باشد می‌رویم در پلتفرم‌ها کار می‌کنیم.
نسیم‌آنلاین: سوالم به شکل دقیق این است که این سازمان‌های حاکمیتی چطور می‌توانند به افزایش میزان فروش کمک کنند؟
من از جایگاه سازمان سینمایی حوزه هنری می‌توانم اعلام کنم که ما آغوش‌مان برای این که تولیدکنندگان بیایند و در ژانرهای دیگر آثار جدی‌تری بسازند باز است. این بسته به آنهاست و پیش‌بینی کردم که با تجربه‌ای که در پلتفرم صورت گرفته برگردند و کما اینکه برگشته‌اند و راجع‌به آثار جدی غیر از کمدی هم مذاکره می‌کنند.
نسیم‌آنلاین: یعنی موضوع وابسته به برگشتن آنهاست؟
بنظرم مسئله‌ی مهمی است. وقتی یک بازار جایگزین پیدا می‌شود مدل مواجهه نیز متفاوت می‌شود. یعنی مثلا می‌گویم فلان کار را انجام دهید، می‌گویند انجام نمی‌دهم یا اینکه خودم می‌خواهم را می‌سازم. بعد که موافقت نمی‌کنیم می‌گویند باشد پس در پلتفرم‌ها می‌سازیم. یعنی بازاری است که توسعه پیدا کرده و فضا ممکن است نسبت به گذشته تغییر کرده باشد. اما من فکر می‌کنم که دوباره بازگشتی در این فضا نیز صورت گرفته است. چون بسیاری از هنرمندان را می‌شناسیم و راجع به آثاری از این دست صحبت کرده‌ایم.
