رخت نو بر تن فرسوده کنکور
تصمیم‌گیری درست درباره کنکور، قطعا نظام آموزش و پرورش را از بسیاری از منازعات نجات می‌دهد. در این گزارش به بررسی تغییرات جدید کنکور خواهیم پرداخت. تغییراتی که دانش‌آموزان را نسبت به برقراری عدالت بیش از پیش نگران کرده است.
نسیم‌آنلاین: کنکور هر چند به طور ویژه جایی در سیاست‌گذاری‌های نظام آموزش عمومی ندارد اما سایه‌ای گسترده بر آن پهن کرده و ناگریز بر آن تاثیر می‌گذارد و می‌تواند محل کنش و اختلاف دانش آموز و معلم در کلاس درس باشد؛ جایی که معلم عملکرد خود را بر اساس اهداف تعلیم و تربیت می‌بیند و دانش آموز همه چیز را با معیار کنکور می‌سنجد. تصمیم‌گیری درست درباره این آزمون ورودی آموزش عالی، قطعا نظام آموزش و پرورش را از بسیاری از منازعات نجات می‌دهد. در این گزارش به بررسی تغییرات جدید کنکور خواهیم پرداخت. تغییراتی که دانش‌آموزان را نسبت به برقراری عدالت بیش از پیش نگران کرده است.
پس از سال‌ها مجادله بر سر معضل کنکور، اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ تغییرات جدید مصوب شده را برای اجرا ابلاغ کردند. محور تغییرات جدید کنکور حذف دروس عمومی از آزمون کنکور، برگزاری کنکور دو بار در سال و تأثیر قطعی ۶۰ درصدی معدل سال‌های دهم، یازدهم و دوازدهم متوسطه است. بدین ترتیب در کنکور ۱۴۰۲ معدل آزمون دوازدهم به صورت قطعی اعمال می‌شود و از سال‌های بعد به تدریج پایه یازدهم و دهم هم اضافه می‌شود. درباره تغییرات جدید کنکور با تعدادی از دانشجویان و معلمان صحبت کردم.
ذهن دوگانه؛ تشریحی بخوانیم یا تستی؟
فاطمه علاقه‌بند، معلم شهرستان قم درباره تغییرات جدید کنکور با دانش‌آموزانش صحبت کرده است. او درباره احساس دانش‌آموزان نسبت به برگزاری کنکور هم در دی هم در تیر ماه هر سال گفت: «اگر در تیرماه به خاطر شرایط جلسه، سطح آزمون و هر دلیل دیگری نتیجه مطلوبشان حاصل نشود نیازی نیست که یکسال پشت کنکور بمانند تا آن یکسال تحت تاثیر عوامل مختلف قرار بگیرند. آن‌ها با دو مرحله‌ای شدن کنکور احساس خوشایندی دارند چون این فکر که قرار بود یکسال دیگر از عمر خود را تلف کنند، آن‌ها را آزار می‌داد. این را آن تعداد از دانش آموزانم می‌گویند که واقعا برای کنکور هدف‌گذاری کرده‌اند.»
او درباره نگرانی‌های دانش آموزان در مورد حذف دروس عمومی و شرط معدل ادامه داد: «وقتی از آن‌ها در مورد حذف دروس عمومی از کنکور پرسیدم، تعدادی خیلی سریع در وهله اول گفتند که این تغییرات خیلی خوب است؛ زیرا وقت خود را برای تمرکز بر دروس عمومی نمی‌گذارند. گویا قبل از این شرایط هم به دلیل ضریب بالاتر، تمرکزشان روی دروس تخصصی بوده ولی به گونه‌ای اسیر دروس عمومی هم بودند، چون اگر به آن دسته از سوالات پاسخ نمی‌دادند بخشی از امتیازی که برایشان داشته را از دست می‌دادند. البته دانش آموزانی هم به وجه منفی این تغییرات اشاره کردند زیرا ذات کنکور ایجاب می‌کند که در شرایط جدید سوالات تخصصی بسیار سخت تر از قبل شود و ارزش معدل امتحانات دروس عمومی بیشتر شود، پس استرس‌شان دو طرفه شده است. تا قبل از این فقط تأثیر مثبت داشت اما پس از تأثیر قطعی معدل دروس، سختی کار بیشتر شده است. بخشی از ذهن درگیر تشریحی خواندن و بخش دیگر درگیر تست زدن است. به طور کلی تأثیر قطعی معدل استرس آن‌ها را زیاد کرده است زیرا آن‌ها سال آخر متوسطه و یک ماه قبل کنکور به شدت درگیر امتحانات نهایی هستند. شاید قبلا به عنوان مثال دانش آموزی زمان خود را صرف خواندن اثبات فرمول‌ها نمی‌کرد چون مطمئن بود در کنکور به کارش نمی‌آید و در امتحانات هم از خیر نمره اش می‌گذشت. الان به واسطه مهم شدن امتحانات همه کلاس‌های مدرسه را حتی سال آخر شرکت می‌کنند چون می‌دانند که همه دروس دیگر مهم هستند.
در واقع دانش آموزان درگیر مدرسه شده‌اند، مدام پیگیر امتحانات و معلمانشان هستند و ازین جهت می توان گفت جایگاه کنکور کمرنگ‌تر شده است. به اعتقاد من از بین اتفاقات اخیر کنکور، حذف دروس عمومی برای دانش آموزان اتفاق جالب‌تری بود زیرا از تست زدن برای آن دروس خلاص شدند. نکته‌ای که باید عرض کنم این است که در جلسه آزمون کنکور، دفترچه دروس تخصصی واحد نیست یعنی سوالات هر درس یا هر دو درس در یک دفترچه نوشته شده است و به صورت جداگانه به داوطلبان داده می‌شود. پس داوطلبان لزوما باید در زمان تعیین شده برای هر دفترچه به سوالات پاسخ دهند. در این حالت نمی‌توانند از زمان درسی که در آن ضعیف‌تر عمل می‌کنند برای زدن تست‌های دروسی که در آن قوی‌ترند، استفاده کنند.»
دلهره ای مضاعف؛ آزمون های نهایی چه رتبه ای میسازند؟
الهام علی اکبری، معلم قزوینی نیز درباره تغییرات جدید کنکور با دانش آموزانش به گفت‌وگو نشسته است. یکی از دانش‌آموزان قبل از برگزاری آزمون پایه نهایی پایه دوازدهم گفت: «دو مرحله‌ای شدن کنکور برای دانش آموزی مثل من که در شهر کوچک الموت بودم و اصلا فضای موسسات کنکوری و کنکورهای آزمایشی را ندیده‌ام خوب است. توانستم به صورت آزمایشی در دی ماه کنکور دهم و با فضای کنکور آشنا شوم. تاکنون سه چهار ساعت در این شرایط آزمون نداده بودم. هم چنین استرس در این شرایط کمتر می شود. تازه بعد از این کنکور فهمیدم که باید تغییراتی در روند درس خواندنم ایجاد کنم. چون تأثیر قطعی معدل امسال برای اولین بار در مورد ما اجرا می‌شود و قبلا تجربه‌ای در این رابطه نبوده، اضطراب ایجاد می‌کند. ما نمی‌دانیم سطح سوالات تا چه حد سخت می‌شود. به ما می‌گویند باید مفهومی درس بخوانیم ولی وقتی سوالات سال‌های قبل را می‌خوانیم آنقدرها سخت به نظر نمی‌رسد. ما نمی‌دانیم مثلا فرد دارای معدل ۱۸ چه رتبه‌ای در کنکور دارد. فکر کردن به همه این موارد استرس را بیشتر می‌کند. حذف دروس عمومی خوب است چون علاقه من به دروس تخصصی بیشتر است اما خیال آدم از بابت دروس عمومی راحت نمی‌شود چون نمی‌دانیم در امتحانات نهایی قرار است چه اتفاقی بیوفتد.»
علی اکبری هم معتقد است: «احتمالا دو مرحله‌ای شدن کمی از استرس کنکور کم می‌کند چون بچه‌ها فکر می‌کنند که اگر بار اول کنکور را خراب کنند فقط شش ماه را از دست داده‌اند و این بهتر از زمانی است که یک سال دیگر منتظر بمانند. اما باز هم کنکور بدون توجه به هر تغییری یک مقوله فوق العاده استرس‌زا است. بچه‌ها از پایه‌های پایین‌تر برای کنکور استرس دارند که در پایه دوازدهم به اوج خودش می‌رسد. حتی تعدادی از بچه‌های پایه دوازدهم برای رهایی کوتاه‌مدت از فشار کنکور دیگر تست زدن را رها می‌کنند و ناامید می‌شوند و می‌گویند برای کنکور بعدی می‌خوانیم. متأسفانه ثروت و میزان رفاه دانش آموز هم در موفقیتش تأثیر زیادی دارد. به نظرم کنکور هنوز هم عادلانه نیست. دانش آموزی که در منطقه‌ای مثل الموت زندگی می‌کند نمی‌تواند در هیچ یک از آزمون‌های آزمایشی شرکت کند و دسترسی به کتاب‌های کنکور برایش سخت است. حتی اگر جزو منطقه 3 هم محسوب شود، عدالت به خوبی برقرار نمی‌شود. تأثیر قطعی معدل خوب است، اگر واقعا امتحانات نهایی جوری برگزار شود که تقلبی صورت نگیرد و سوالات محفوظ باشد. اینطوری دانش آموزان دروس را مفهومی می‌خوانند و نیازی نیست برای کتاب‌های کمک آموزشی هزینه زیادی کنند. آزمون کنکور صرفا از دروس تخصصی هم از وجوه مثبتی دارد. چون تمرکز دانش آموزان به جای اینکه روی هشت درس باشد به طور مثال روی چهار درس است و بهتر می‌توانند برنامه‌ریزی و تمرکز کنند. به امید روزی که عدالت آموزشی وجود داشته باشد و اجرا شود. استعداد هیچ دانش‌آموزی به خاطر شرایطی که در آن قراردارد، نادیده گرفته نشود.»
از دشواری مسابقه کم نشد
صبا محمودی، معلم آذربایجان شرقی درباره وضعیت جدید کنکور گفت: «یکی از دانش آموزان من معتقد بود که دوبار برگزار شدن کنکور از این جهت خوب است که باعث می‌شود در سال دوازدهم یک بار فضای واقعی جلسه را تجربه کنند و استرس‌شان کم شود اما دانش آموز دیگری هم دارم که پس از کنکور دی ماه این نگرانی برایش به وجود آمده که نتواند همان درصدها را دوباره بزند. دانش آموزان من نمی‌دانند با توجه به تأثیر قطعی معدل روی کدام درس‌ها باید تمرکز بیشتری داشته باشند. در شرایط گذشته می‌توانستند محاسبه کنند که با حذف یک سری مباحث و یا حتی درس‌ها تقریبا چه رتبه‌ای کسب می‌کنند و طبق آن برنامه‌ریزی می‌کردند. مثلا دانش‌آموز رشته انسانی روی عربی عمومی‌اش خیلی حساب می‌کرد. در کنکور عربی تخصصی را خیلی خوب جواب نمی‌داد و چون عربی عمومی را خوب زده بود از یه سری مباحث فنون هم صرف‌نظر می‌کرد اما الان در کنکور عربی عمومی وجود ندارد. در اردیبهشت ماه که امتحانات شبه نهایی برگزار کردیم دانش آموزان در درس من، زیست، به شدت افت داشتند؛ در حالی که تا چند ماه قبل در زیست توانا بودند. آن‌ها شنیده بودند که اهمیت آزمون‌های نهایی دروس عمومی بیشتر است و به آن‌ها روی آورند. شاید دو مرحله‌ای شدن کنکور مزایایی برای دانش آموزان داشته باشد اما به نظر من شرایط جدید باز به سخت‌تر شدن کنکور منجر می‌شود. دانش‌آموزان بلاتکلیف‌اند. الان دانش‌آموز استرس کنکور و امتحانات نهایی را با هم دارد و برنامه‌ریزی برای هماهنگی در رسیدن به موفقیت در هر دو زمینه برایشان دشوار هست. حتی دیگر نمی‌توانند از خیر امتیاز یک درس برای کسب موفقیت نسبی بگذرند. حذف بعضی مباحث برای مطالعه کنکوری کاری منطقی بود. الان دیگر تمرکز همه جانبه بر روی همه دروس نیاز است و هر دانش‌آموزی از پس آن بر نمی‌آید.»
فارغ از وجوه مثبت و منفی تغییرات جدید که درباره آن صحبت کردیم، نحوه اجرای آزمون‌های نهایی بسیار اهمیت دارد. در حوزه‌های آزمون، شماره صندلی‌ها در هر آزمون تغییر می‌کند یعنی دانش‌آموزان در جای ثابتی نمی‌نشینند. تمام پاسخ‌برگ‌ها بارکد دارد و پس از امتحان اسکن می‌شود. پس از آزمون عوامل اجرایی تمام قسمت‌های خالی پاسخ‌برگ‌ها را علامت می‌زنند تا امکان دست بردن در پاسخ‌برگ وجود نداشته باشد. با وجود همه تدابیر اندیشیده شده در مورد حفاظت از آزمون‌ها باید کیفیت سوالات و تصحیح اوراق امتحانی مورد بحث قرار گیرد.
