استاندارد کابل‌کشی در ساختمان‌سازی چگونه است؟
بدون جریان برق، زندگی انسان‌ها دچار مشکل می‌شود. همچنین نیاز اولیه تمام بخش‌های صنعت، برق است. بخش عظیمی از توزیع انرژی الکتریکی در صنعت برق، به خصوص در فشارهای ضعیف از کابل استفاده می‌شود.
نسیم آنلاین : بدون جریان برق، زندگی انسان‌ها دچار مشکل می‌شود. همچنین نیاز اولیه تمام بخش‌های صنعت، برق است. بخش عظیمی از توزیع انرژی الکتریکی در صنعت برق، به خصوص در فشارهای ضعیف از کابل استفاده می‌شود. کابل‌ها، هادی‌هایی هستند که با استفاده از مواد پلاستیکی و لاستیکی، عایق شدهاند. جهت انتقال جریان برق از آن‌ها استفاده می‌شود. در صنعت کابل‌سازی فلز مس به عنوان بهترین هادی جریان برق شناخته می‌شود که از استحکام مکانیکی خوبی نیز برخوردار است. پس از مس فلز آلومینیوم بیشترین کاربرد را در این صنعت دارد. با قرارگیری یک یا چند هادی عایق‌بندی شده در داخل یک غلاف مشترک، کابل تشکیل می‌شود. کارخانجات کابل‌سازی انواع بسیار متنوعی از کابل‌ها را جهت مصرف در مصارف صنعتی و خصوصی تولید می‌کنند. رعایت اصول ایمنی و فنی از مراحل اولیه طراحی و ساخت تا آخرین مراحل نصب و راه‌اندازی در موارد مختلف، امری ضروری است که دقت فراوانی می‌طلبد. جدیدترین قوانین کابل‌کشی بین‌المللی بر این اساس شکل می‌گیرد که بیشترین ایمنی را در محیط کار با خود به همراه آورد. توجه به این قوانین و استانداردها و اجرای کابل‌کشی طبق آن، می‌تواند از بروز حوادثی مانند آتش‌سوزی در مواقع عادی و به خصوص حین و پس از سیل و زلزله جلوگیری به عمل آورد. بنابراین پس از انتخاب بهترین برند و سیم کابل در ایران، اجرای آن دقیقا مطابق با استاندارد کابل‌کشی، ضروری خواهد بود. در این مقاله به بررسی استاندارد کابل‌کشی پرداخته می‌شود.
علت لزوم اجرای کابل‌کشی مطابق با استانداردها چیست؟
اجرای کابل‌کشی بر اساس استانداردهای بین المللی به همان اندازه انتخاب درست مواد اولیه مهم است. در مقاله بهترین برند سیم و کابل در ایران، درباره اینکه چگونه با توجه به محیط کاری که قرار است کابل در آن نصب شود و همچنین با توجه به مشخصه‌های مورد نیاز بهترین انتخاب سیم و کابل را در بین برندهای موجود داشته باشیم، به طور مفصل صحبت شد. پس از یک انتخاب درست اجرای صحیح و فنی آن در محیط کاری نیاز به توجه فراوان دارد. قیمت کابل برق با توجه به قیمت فلزات به کار رفته در آن تعیین می‌شود.
در مورد کابل برق نکته قابل توجه این است که:
"در انتخاب کابل و اتصالات به دلیل اهمیتی که در ایمنی افراد و ماشین آلات دارند معیارهای مختلفی باید در نظر گرفته شود. در سازه‌هایی که اتصالات متحرک وجود دارد، توجه به قیمت به تنهایی برای انتخاب کابل ممکن است نتایج نامطلوبی را به همراه داشته باشد."
همان‌گونه که برای تولید هر محصول در قسمت‌های مختلف صنعت، استانداردهای بین‌المللی وجود دارد، برای نصب و راه‌اندازی تاسیسات و شبکه‌های مختلف نیز استاندردهای مخصوصی وجود دارد که یک راهنمای اساسی محسوب می‌شود. برای مثال رعایت این استانداردهای بین‌المللی در کابل‌کشی شبکه‌های کامپیوتری موجب سهولت در دسترسی به اجزا و تجهیزات شده و در صورت بروز اختلال، می‌توان به سرعت شبکه را ترمیم کرد. این اتصالات به صورت کلی شامل اصول راه‌اندازی، پیاده‌سازی تمام اتصالات، تجهیزات اتصال، همچنین کلیه مراحل تست و تضمین عملکرد می‌شود.
استفاده از استانداردها از بروز حوادث جلوگیری کرده است و سبب افزایش طول عمر اتصالات خواهد شد.
استانداردهای کابل‌کشی صنعتی
جهت بالابردن کیفیت و طول عمر تاسیسات، ماشین‌آلات و مصرف‌کننده‌ها، توجه به اصول صحیح کابل‌کشی صنعتی در تمام کارخانه‌ها ضروری است. در صورتی که نصب‌کننده در هنگام نصب مطابق با استانداردها عمل کند، مدیران بهره‌برداری در تمام طول کاربری تاسیسات بدون بروز هیچ مشکلی، قادر به راهبری، عیب‌یابی و توسعه احتمالی خواهند بود. مرحله اولیه اجرای استانداردها، حضور در محل اجرای پروژه و تهیه نقشه به همراه جزئیات دقیق آن است. نوع بستر کابل، با توجه به شرایط فیزیکی محیط تعیین می‌شود. به طور مثال از ترانکینگ، داکت، لوله پلی اتیلن، سینی کابل و سقف یا کف کاذب می‌توان استفاده کرد. در موارد زیادی کابل‌ها را درون کانال‌هایی که بر روی زمین کنده شده، قرار می‌دهند (کابل‌کشی زمینی). معمولا دیواره این کانال‌ها از جنس بتن ساخته می‌شود و روی آن‌ها توسط ورقه‌های فلزی آجدار و با صفحات بتن پوشیده می‌شود. مطابق با استانداردهای بین‌المللی عمق این کانال‌ها باید حداقل 30 سانتی متر باشد و در آن محل‌هایی مخصوص انشعابات در نظر گرفته شود. عرض این کانال‌ها می‌تواند بین 30 تا 100 سانتیمتر باشد. ولی در کانال‌های عریض احتمال خم شدن و شکسته شدن درب کانال زیاد است. حتی فاصله قرارگیری سیم‌ها کنار یکدیگر در داخل کانال نیز باید مطابق استاندارد اجرا شود. این فاصله باید حداقل پنج سانتیمتر باشد. اما در صورتی که در یک کانال از تعداد کابل‌های زیادی استفاده شود، احتمال بالارفتن حرارت در داخل کانال وجود دارد. در چنین شرایطی برای رعایت اصول ایمنی می‌توان از کابل‌های مخصوص که روکش آن‌ها در برابر حرارت مقاوم است، استفاده کرد.
اما در تمام موارد امکان استفاده از کابل‌کشی زمینی وجود ندارد. در این صورت از کانال‌هایی که از فلز یا عایق ساخته شدهاند، استفاده می‌شود. در این مورد قیمت نهایی اجرای سیم‌کشی متاثر از قیمت آهن و فلزات خواهد بود که تغییرات روزانه قیمت در آهن آنلاین قابل مشاهده است. این کانال‌ها در کنار دیوار یا زیر سقف قرار می‌گیرند. نوع متداول دیگر کابل‌کشی روی دیوار است که برای استفاده از این روش، باید بست به کار رود.
در کابل‌کشی‌های مختلف، جهت انتخاب درست بست باید به موارد زیر توجه شود.
- قیمت مناسب مونتاژ
- قابل رویت و یا غیرقابل رویت بودن کابل‌کشی
- اندازه قطر خارجی کابل
- نوع کابل‌کشی
باید توجه داشت که در کلیه روش‌های کابل‌کشی صنعتی، کابل دستگاه‌های صنعتی بایستی از کابل دستگاه‌های خبری جدا باشد. همچنین در جاهایی که کابل‌ها خم می‌شوند و یا تغییر جهت می‌دهند شعاع قوس آن‌ها نباید کمتر از پنج برابر قطر خارجی کابل باشد. زیرا در صورت کمتر شدن شعاع قوس، امکان قطع شدن هادی‌های کابل وجود دارد.
استانداردهای کابل‌کشی شبکه‌های کامپیوتری
هر شبکه کامپیوتری از یک سوئیچ با تعدادی کابل تشکیل شده است، که از سوئیچ به کامپیوترهای درون شبکه وصل می‌شود. رعایت استانداردها در انجام کابل‌کشی برای شبکه‌های دیتا و تلفن، ضامن برخورداری از زیرساختی کارا و قابل اعتماد جهت پیاده‌سازی دیگر سرویس‌های موردنیاز سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز می‌باشد.
محیط‌های انتقال اطلاعات تنوع بالایی دارند و به همین جهت معمولا در زمینه توسعه و نگهداری از آن‌ها مشکلاتی پیش می‌آید. انتخاب یکپارچه نوع کابل و اتصالات در کاربردهای مختلف می‌تواند به حل این مشکل کمک بسیاری کند. به همین منظور موسسات بین‌المللی، استانداردهایی با عنوان کابل‌کشی عمومی و ساخت‌یافته تنظیم کرده‌اند. سیستم‌های کابل‌کشی ساخت‌یافته، علاوه بر شبکه‌های کامپیوتری در شبکه‌های تلفنی و سیستم‌های ویدئو کنفرانس نیز کاربرد دارد. در حال حاضر استاندارد ANSI/TIA/EIA رایج‌ترین و محبوب‌ترین استانداردهای کابل‌کشی شبکه به شمار می‌روند که به اختصار TIA/EIA نامیده می‌شود. استاندارد TIA/EIA استاندارد آمریکای شمالی می‌باشد. استاندارد رایج دیگر ISO/IEC11801 است که استاندارد کشورهای اروپایی می‌باشد. این استانداردها اطلاعات را با جزئیات بسیار برای کارشناسان کابل‌کشی، با در نظر گرفتن تمامی جنبه‌های یک شبکه کابلی فراهم آورده‌اند.
در کابل‌کشی به شیوه سنتی، هرگونه تغییرات، جابه‌جایی و کاربردهای جدید، نیازمند وقفه در روند اجرایی شبکه تا پایان اعمال تغییرات خواهد بود. این وقفه در سازمان و شبکه‌های بزرگ، زیان‌های مالی بزرگی به دنبال خواهد داشت. اما در سیستم کابل‌کشی ساخت‌یافته، کابل‌ها، پریزها و اتصالات برای تمام کاربردها یکسان است. بنابراین جهت کاربردهای مختلف تلفن، دیتا، تصویر و یا سرویس‌های دیگر، تنها یک پریز قابل استفاده می‌باشد. در صورت تغییر کاربری، پریز با جابه‌جایی در تابلو اتصال یا پچ پنل، قابل تغییر و مدیریت خواهد بود. از دیگر مزیت‌های کابل‌کشی ساخت‌یافته طول‌عمر بالای آن (10 تا 15 سال) است. بنابراین به اجرای استاندارد کابل‌کشی ساخت‌یافته، می‌توان به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت نگریست.
کابل‌کشی شبکه دارای قواعد و استاندارد مخصوص به خود است و رعایت آن در سرعت، ارتباط و طول عمر شبکه تاثیر به‌سزایی دارد. قبل از انتخاب بهترین برند سیم و کابل در ایران باید مراحل کابل‌کشی شبکه را بررسی کنیم:
- تهیه نقشه کابل‌کشی
- انتخاب مسیر کابل‌ها
- انتخاب نوع و برند کابل شبکه
- فراهم کردن بستر عبور کابل شبکه
- نصب کابل
- لیبل‌گذاری کابل
در زیر به مواردی از اصول کابل‌کشی شبکه که در استانداردها آورده شده است، می‌پردازیم:
- انتخاب تمام تجهیزات پسیو شبکه از یک برند
- دقت به ارتفاع حداقل 8.2 متر برای اتاق سرور
- استفاده از کابل‌های فویل‌دار و شیلددار در صورت نیاز به قرارگیری کابل برق و شبکه در کنار هم در بستر شبکه
- فراهم آوردن دمای بین 18 تا 24 درجه برای اتاق سرور و رطوبت حداکثری بین 30 تا 50 درصد
- عدم استفاده از لامپ کم مصرف و مهتابی در رک و نیز اتاق سرور به دلیل ایجاد نویز
- به کارگیری دو لوله جداگانه و با فاصله برای برق و دیگری برای کابل‌های شبکه در صورت استفاده از لوله برای بستر شبکه
استانداردهای کابل‌کشی در ساختمان
در ایران سیم‌کشی ساختمان‌ها مطابق با استانداردهای تدوین شده توسط سازمان برق اجرا می‌شود. در کابل‌کشی ساختمان نیز مانند موارد قبلی، اولویت اول با تهیه دقیق نقشه است. با وجود اینکه کابل‌کشی و تامین برق در ساختمان به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد، اما در همه آن‌ها رعایت اصول استاندارد جهت جلوگیری از خطرات و فجایع احتمالی ضروری است. به دلیل اهمیت موضوع به مهم‌ترین این نکات که در استانداردها آورده شده است، خواهیم پرداخت:
- اصول استاندارد مربوط به فاصله اجزای سیم‌کشی
- فاصله پریزهای برق، تلفن و آنتن از کف: 30 تا 40 سانتیمتر
- فاصله کلیدها از کف تمام شده ساختمان: 110 تا 120 سانتیمتر
- فاصله جعبه فیوز از لوله‌های آب و گاز: یک متر
- فاصله جعبه فیوز از کف ساختمان: 150 تا 170 سانتیمتر
- فاصله پنل و گوشی آیفون از کف: 140 تا 150 سانتیمتر
- فاصله آویز لامپ‌ها از سقف ساختمان: 30 تا 50 سانتیمتر
- فاصله کلید قوطی‌ها از چارچوب در: 15 تا 25 سانتیمتر
- اصول استاندارد مربوط به سطح مقطع سیم‌های به کار رفته
- سطح مقطع سیم‌های روشنایی: 1.5 میلیمتر مربع
- سطح مقطع سیم‌های پریز: 2.5 میلیمترمربع
- سطح مقطع سیم‌های برق اصلی: 4 میلیمترمربع
- سطح مقطع سیم‌های کولر آبی: 2.5 میلیمترمربع
- سطح مقطع سیم‌های کولرگازی: 4 میلیمترمربع
- اصول استاندارد مربوط به ظرفیت فیوزها: ظرفیت فیوزهای روشنایی 10، فیوزهای پریز 16، فیوز کولرگازی و فیوز اصلی 20 و فیوز کنتور پنج آمپر می‌باشد.
از دیگر نکاتی که در کابل‌کشی ساختمان بایستی رعایت شود، عدم نصب پریز در اطراف ظرفشویی است. همچنین پریزهای مختص لباسشویی و اجاق گاز باید در ارتفاع پایین نصب شوند. از پریز اجاق باید یک برق به صورت مستقیم برای هود کشیده شود. کلید سقفی آشپزخانه مطابق با استانداردها نزدیک ورودی آن نصب می‌شود. سعی می‌شود پریز برق در حمام و دستشویی قرار نگیرد. برای نصب پریز در اطراف سینک ظرفشویی، رعایت فاصله حداقل 70 سانتیمتر از شیر و 30 سانتیمتر از لبه سینک ضروری است. از کف حمام و آشپزخانه و مکان‌های مرطوب و دارای آب‌ریزش، نباید هیچ لوله برقی عبور کند. همچنین مسیر لوله برق از روی دیوارها نباید مورب باشد، چون در آینده احتمال کوبیدن اشیائی مانند میخ روی دیوار وجود دارد. در صورت استفاده از کابل‌کشی روکار، کابل باید داخل conduit (لوله با مقطع گرد فولادی یا پلاستیک فشرده و مستحکم ضد آتش) قرار بگیرد.
جمع‌بندی
همان‌گونه که ذکر شد، کابل‌کشی در بخش‌های مختلف صنعت و همچنین در صنعت ساختمان‌سازی کاربرد زیادی دارد. نصب و پیاده‌سازی صحیح و ایمن کابل‌کشی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای هر کاربرد و محیط کاری، استاندارد کابل‌کشی مخصوصی وجود دارد. این کار باید توسط افراد متخصص و مسلط به این استانداردها و قوانین صورت پذیرد، تا از بروز حوادث و خطرات احتمالی مانند آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی پس از سیل و زلزله، تا حد امکان جلوگیری شود. عمل به استانداردها همچنین باعث افزایش کارایی و طول عمر تاسیسات خواهد شد.
